Handhaving Wmo nog in de kinderschoenen

Het is helaas maar al te vaak in het nieuws, en dan doel ik met name op PGB fraude. Het kan gaan om frauderende psychiaters en PGB bureautjes die bewust op grote schaal frauderen. Maar het kan bijvoorbeeld ook gaan om het niet correct voeren van een PGB administratie. Dit laatste zou je in plaats van fraude ook kunnen aanmerken als oneigenlijk gebruik. Politiek Den Haag beschouwt fraudebestrijding als één van de speerpunten bij de uitvoering van de Sociale Zekerheid met als argument: het geld moet daar terecht komen waar het echt nodig is, zeker in deze tijd van economische krimp en het fenomeen ‘meer met minder’.

Hoogwaardig handhaven biedt al jaren een denkwijze die sociale diensten in staat stelt om bijstandsfraude effectief aan te pakken. Hierbij wordt een cirkel van elementen gesmeed die gezamenlijk de cirkel van naleving vormen. Deze heeft preventieve en represesive elementen met als doel spontane naleving van wet en regelgeving. Juist deze combinatie sluit goed aan bij de insteek van de Wmo. De Wmo vraagt in zichzelf aandacht voor preventie en voorlichting. Echter voor repressieve handhaving is nog weinig aandacht en daar komt bij dat dit element van hoogwaardig handhaven niet door de Wmo zelf wordt geregeld.

De kwetsbare burger

Ook aan de preventieve kant kan nog verbeterd worden door de klant goed voor te lichten over zijn rechten en plichten en de controle achteraf. Een persoonlijk gesprek met de klant is hiervoor een must. De ervaring leert dat het hier nog wel eens aan ontbreekt. Tijdens het afgelopen WMO Congres van Reed/Elsevier bleek dat de Wmo klantmanager vooral bezig is met het verstrekken van voorzieningen en niet zozeer aandacht heeft voor preventie en plichten. Het gaat om de kwetsbare burger en men heeft ‘last’ van de dubbele petten problematiek. Wat je met de ene hand geeft neem je met de andere hand niet zomaar weer af is de algehele tendens.

We verkondigen nog steeds dat persoonlijke aandacht en het in gesprek gaan met de klant veel meerwaarde oplevert in je dienstverlening maar ook zeker in de strijd tegen het oneigenlijke gebruik. Echter in politiek Den Haag is het helemaal niet modern om persoonlijke gesprekken te voeren. Sterker nog, minister Plasterk kondigde recent aan dat de Overheid nog voornamelijk digitaal moet gaat communiceren met zijn burgers.

Kortom Den Haag pleit voor streng optreden tegen fraude maar zet de burger zoveel mogelijk op (digitale) afstand hetgeen bewezen fraude in de hand werkt. Met op afstand zetten van de burger denkt Plasterk 300 – 400 miljoen te bezuinigen. Typisch een geval van pennywise/poundfoolish.

Casus

Tot slot wil ik u eens meenemen met een praktijkgeval en een aantal ervaringscijfers met u delen. Bij een gemeente in Nederland zijn we gestart met het oppakken van 4 dossiers Wmo waarbij sprake was van een PGB in de huishoudelijke hulp. Bij alle dossiers had de klantmanager een onderbuikgevoel. In 75% van de gevallen is het PGB huishoudelijke hulp stop gezet en voor een deel teruggevorderd. Bij 25% is de verstrekking aangepast aan de feitelijke situatie wat betekent dat er minder uren zorg verleend hoeft te worden. Dus ook een besparing. Waar moet u dan aan denken. In een van de gevallen had de klant aangegeven dat zijn meerderjarige inwonende zoon was verhuisd en dat de zoon de huishoudelijke taken niet meer kon verrichten. Door het doen van dossieronderzoek en het verrichten van waarnemingen bleek de zoon helemaal niet uitwonend te zijn maar nog gewoon bij zijn vader te wonen.

Bij een andere gemeente is een 100% controle achteraf gedaan als het gaat om de besteding van het PGB. Binnen twee maanden is meer dan 33% reeds terugontvangen van de opgelegde vorderingen. Al dat geld vloeit terug in de gemeentekas. De ervaring leert dat de betalingsbereidheid onder de doelgroep zeer hoog is, in tegenstelling tot de bijstandspopulatie.

Morele plicht

Bovengenoemde praktijksituaties illustreren hoe relatief eenvoudig PGB fraude is op te sporen maar ook dat de terugbetalingbereidheid groot is. We kunnen gerust vaststellen dat Wmo Handhaving nog in de kinderschoenen staat, dat het loont en dat we de morele plicht hebben om oneigenlijk gebruik te bestrijden zodat we mensen die het hard nodig hebben kunnen blijven betalen en dat er draagvlak blijft bestaan voor dergelijke voorzieningen.

Auteur: Nienke ter Weijden, Manager Handhaving bij SV Land. Bekijk ook de presentatie die SV Land tijdens het Wmo congres is verzorgd.