Ontwikkelingen Participatiewet 2014

Het huidige Kabinet Rutte II wil één regeling waarbij de Bijstand, Wsw en een deel van de Wajong worden samengevoegd. Hiertoe is de Participatiewet in de maak, welke op 1 januari 2014 moet ingaan. Deze Participatiewet borduurt voort op het oorspronkelijke Wetsvoorstel werken naar vermogen van het vorige kabinet, maar kent een aantal belangrijke verschillen. Nieuw is ondermeer de invoering van een quotumregeling voor werkgevers om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Hierbij belangrijke elementen van deze nieuwe wet opgesomd:

Wajong en SW

De gemeenten krijgen te maken met een extra instroom van jongeren die niet meer in aanmerking komen voor een Wajong-uitkering. De Wajong is vanaf 1 januari 2014 namelijk alleen nog toegankelijk voor jonggehandicapten die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. De invoering van de Participatiewet heeft geen gevolgen voor wie nu al een Wajong-uitkering heeft. Er vindt evenmin een herkeuring plaats van de huidige Wajong populatie (zoals dit eerder wel het geval was bij de Wet Werken naar Vermogen). Ook de hoogte van deze uitkeringen blijft ongewijzigd. Dit is een grote verbetering voor deze groep ten opzichte van de eerdere plannen in de Wwnv. Wel wordt ook hier flink bezuinigd op de re-integratiemiddelen.

De geplande bezuinigingen op de sociale werkvoorzieningen worden in een minder snel tempo doorgevoerd dan eerder was voorzien ten tijde van de WWNV. De bezuinigingen gaan ook een jaar later (2014) in dan was gepland en worden niet over drie, maar over zes jaar doorgevoerd. Gemeenten ontvangen een hogere subsidie per werkplek voor mensen met een Wsw-indicatie dan bij de WWNV. Verder krijgen de gemeenten de mogelijkheid om zelf beschut werk te organiseren voor mensen die enkel onder beschutte omstandigheden kunnen werken. Het gaat uiteindelijk om nog slechts 30.000 beschutte werkplekken die overblijven. Voor mensen die nu al met een Wsw-indicatie werkzaam zijn in de sociale werkvoorziening, verandert er door de nieuwe wet vrijwel niets. Zij houden dezelfde rechten en plichten. Wel wil het kabinet nog steeds dat er veel meer mensen aan de slag gaan vanuit de SW bij gewone werkgevers.

Gemeenten

Mensen die in het nieuwe systeem niet meer in aanmerking komen voor beschut werk of de Wajong kunnen een beroep doen op de gemeente cq. de Participatiewet. Blijkens dezelfde contourenbrief wordt verwacht dat een gemeente met circa 50.000 inwoners  gemiddeld dertig mensen per jaar extra aan werk moet helpen (minder dan drie per maand). Bij gemeenten van 100.000 inwoners gaat het gemiddeld om vijf extra plaatsingen per maand. Hiervoor kunnen gemeenten diverse instrumenten voor werkgevers inzetten (loonaanvulling /dispensatie, jobcoaching, no-risk polis e.d.).

Invoering quotum

Om meer arbeidsplaatsen voor mensen met een beperking te creëren, wordt er in 2015 een quotumregeling ingevoerd voor werkgevers. Grote ondernemingen met 25 of meer personeelsleden moeten op termijn (2020) 5% werknemers met een beperking in dienst hebben, anders krijgen zij een boete.

In de  ‘contourenbrief Participatiewet’ (21 december 2012) wordt verwezen naar ervaringen met dergelijke quotumregelingen voor mensen met een arbeidsbeperking in andere landen. Een belangrijke voorwaarde om een dergelijke quotumregeling succesvol te doen zijn is het toezien op de naleving ervan. Enkel in landen waar een quotum strikt wordt toegepast en gehandhaafd zijn de ervaringen positief. Een goed voorbeeld is Duitsland waar 4% van het werknemersbestand in de private sector uit mensen met een beperking bestaat. In de publieke sector is dat zelfs 6,4%. Daarom zal er ook een boete worden opgelegd aan werkgevers die niet aan het gestelde quotum voldoen. Anderzijds komen werkgevers die mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen juist in aanmerking voor een mobiliteitsbonus.

Staatssecretaris Klijnsma verwacht dat er dankzij de quotumregeling uiteindelijk 100.000 banen gaan ontstaan voor mensen met een arbeidsbeperking.

Positief te noemen is dat, met deze regeling niet alleen de mensen met een arbeidshandicap, maar nu ook werkgevers op hun verantwoordelijkheid worden aangesproken. De quotumregeling wordt beperkt tot mensen met een arbeidsbeperking. Maar hoe dit wordt vastgesteld en welke mensen er dus voor in aanmerking komen is nog niet bekend. Evenmin in welke mate voorzieningen, zoals een jobcoach en aanpassingen op de werkplek, ook beschikbaar zijn voor ondernemingen met minder dan 25 werknemers. Alleen onder die voorwaarde zullen ook kleine werkgevers bereid zijn om werkplekken te realiseren.

Standpunten

Vooral de gemeenten gaan vanaf 2014 mensen met een arbeidsbeperking aan het werk helpen. De staatssecretaris kondigt in de brief aan dat de gemeenten op basis van de nieuwe wet veel vrijheid krijgen bij het bepalen van de ondersteuning die mensen nodig hebben.

De VNG heeft haar zorgen geuit over de financiële consequenties van de nieuwe Participatiewet. ‘Gemeenten moeten de komende jaren met veel minder middelen een groeiende groep mensen ondersteunen naar werk. Als de financiële middelen niet toereikend zijn, zullen gemeenten hun ambities bijstellen’, aldus de VNG. De VNG vraagt met name aandacht voor de positie van economisch zwakkere gemeenten.

In economisch zwakke regio’s met hoge werkloosheidscijfers zijn de mogelijkheden om mensen naar werk te begeleiden zeer beperkt. Bij de verdeling van het Participatiebudget dient dan ook meer rekening te worden gehouden met de werking van de regionale arbeidsmarkt.

Cedris maakt zich eveneens zorgen over de vraag of er voldoende budget beschikbaar is om mensen naar werk te begeleiden. ‘Begeleiding is de sleutel tot het succes van deze wet. De Participatiewet gaat ervan uit dat meer mensen aan de slag gaan bij gewone werkgevers. Dat gaat niet vanzelf, werkgevers geven aan dat dit alleen lukt als mensen hierbij voldoende worden begeleid.’ aldus Cedris.

Vervolg

Bepaalde onderdelen van de nieuwe wet, zoals het quotum voor werkgevers en de loondispensatieregeling, moeten nog nader worden uitgewerkt. Het kabinet wil hierin samen met de sociale partners, gemeenten en cliëntenorganisaties optrekken. Ondanks dat het wetsvoorstel nog niet volledig is dichtgetimmerd, zet het kabinet wel vaart achter de plannen en wil deze wetgeving in het voorjaar van 2013, na advies van de Raad van State, bij de Tweede Kamer indienen.

Auteur: Irene Braaksma, Manager Advies en Opleidingen bij SV Land

Bronnen:

• Kamerbrief Contouren participatiewet, 21 december 2012
• Berichten Binnenlands Bestuur, 21 december 2012 en 4 januari 2013
• Bericht Gemeente.nu, 7 januari 2013.