Arbeidsparticipatie van ‘kwetsbare’ werkenden – Samen tot goed werkende oplossingen komen

Bedrijven zijn gebaat bij duurzaam inzetbare medewerkers. Maar hoe zorg je er als werkgever voor dat ook ‘kwetsbare’ werkenden binnen je bedrijf – zoals mensen met een chronische aandoening of mantelzorgers – fit, competent en vitaal aan het werk blijven? Yvonne Heerkens, Lector Arbeid & Gezondheid aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), geeft tekst en uitleg.

Mensen met een chronische aandoening, mantelzorgers, ouderen, laaggeschoolden, flexwerkers en zzp’ers. Allemaal zijn het kwetsbare werkenden: mensen die een groter risico hebben om uit te vallen en het vervolgens extra moeilijk hebben om weer terug te keren in het arbeidsproces. Positief geformuleerd: werkenden die iets extra’s nodig hebben om duurzaam aan het werk te blijven. Ingewikkelde materie, aldus Yvonne Heerkens. ‘Het gaat om een heel diverse groep mensen: variërend van mensen met goed gereguleerde diabetes tot oudere stratenmakers en mensen die naast hun (drukke) baan de zorg hebben voor hun zieke vader of moeder.

Wat deze werkenden bindt, is het feit dat ze ‘kwetsbaar’ zijn. Ze hebben een grotere kans om overbelast te worden, zeker als er sprake is van een combinatie van factoren, zoals laaggeschoold én mantelzorger én flexwerker. Duurzame inzetbaarheid is voor hen niet altijd vanzelfsprekend, omdat er een relatief grote kans is op het ontstaan van een disbalans tussen belastbaarheid en arbeidsbelasting.’

Inrichting van het werk

Aan de arbeidsparticipatie van kwetsbare werkenden moet dus gewerkt worden. Ten eerste door bedrijven zelf. Heerkens: ‘Wil je als werkgever voorkomen dat kwetsbare werkenden uitvallen, dan is het zaak na te denken over de inrichting van het werk. Daarvoor kunnen werkgevers de vier A’s inzetten. Ze kunnen de arbeidsinhoud aanpassen door een medewerker andere of minder taken te geven. Ook over arbeidsvoorwaarden kunnen ze nadenken. Voor iemand met diabetes kan dit bijvoorbeeld betekenen dat hij geen ploegendiensten meer hoeft te draaien. Daarnaast kunnen de arbeidsomstandigheden worden aangepast. Met een aangepaste werkplek kan iemand zijn werk wel nog doen. Ook arbeidsverhoudingen – goed contact met je leidinggevende en ervaren steun – zijn erg belangrijk.’

Uiteraard mogen bedrijven ook iets verwachten van de kwetsbare werkende zelf. ‘Ook die moet werken aan zijn duurzame inzetbaarheid’, stelt Heerkens. ‘Bijvoorbeeld door na te denken over bij- of omscholing, door te accepteren dat bepaald werk niet meer tot de mogelijkheden behoort en door zelfmanagement – zelf aan het roer gaan staan van je eigen gezondheid en ontwikkeling.’

Handig hulpmiddel

Een handig hulpmiddel hierbij is de in opdracht van het Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC) ontwikkelde Bibliotheek arbeidsparticipatie en chronische ziekte. ‘Deze database biedt concrete en op wetenschappelijke leest gestoelde handvatten om inzicht te krijgen in welke factoren de arbeidsparticipatie van mensen met een aantal veel voorkomende chronische aandoeningen positief of negatief kunnen beïnvloeden’, vertelt Heerkens. ‘Je kunt niet alleen zoeken op werkgerelateerde factoren die bijdragen aan arbeidsparticipatie, maar ook op persoonlijke factoren, onderbouwd met onderzoeksresultaten en aandacht voor relevante interventies.’

Arbeidsdeskundigen

Volgens Heerkens kunnen arbeidsdeskundigen – vooral met hun kennis over arbeidsinhoud en arbeidsomstandigheden – een rol spelen bij de arbeidsparticipatie van kwetsbare werkenden. ‘Bijvoorbeeld op het gebied van preventie. Zij kunnen het gesprek aangaan met de werkende en werkgever om in kaart te brengen wat nodig is om te blijven participeren. En er vervolgens voor te zorgen dat de eventuele maatregelen in de praktijk worden gebracht. Een mooi instrument hiervoor is de WerkScan, die is ontwikkeld door het AKC en de Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA). Werkende en werkgever kunnen op basis van de resultaten van de scan gericht in gesprek gaan met de arbeidsdeskundige.’

Beste oplossing

Wat Heerkens bedrijven en kwetsbare werkenden tot slot nog wil meegeven, is dat het heel belangrijk is om met elkaar in gesprek te gaan én te blijven. ‘Maak het bespreekbaar. Dat is niet altijd gemakkelijk. Werkenden zijn soms bang dat ze niet meer serieus worden genomen of geen promotie meer krijgen als ze vertellen dat ze een chronische aandoening hebben of mantelzorg verlenen. Door open te zijn en het gesprek aan te gaan, maak je de weg vrij om samen tot goede oplossingen te komen. Maatwerk staat daarbij centraal. Samen breng je in kaart wat voor die specifieke persoon de beste oplossing is.’