COLUMN – Einde van de verzorgingsstaat
In de Volkskrant van 7 april stonden 2 interessante artikelen. Het eerste artikel (“Probleemgezin kost 40.000 euro”) meldt dat onderzoeksbureau Stade Advies in opdracht van de gemeente Woerden onderzoek heeft gedaan naar de kosten voor de samenleving van een probleemgezin. Aanleiding voor dit onderzoek dat het kabinet binnenkort de gemeenten op laat draaien voor bijna alle kosten de kwetsbare gezinnen. Er worden namelijk steeds meer taken door het Rijk naar de gemeenten af gestoten, voor steeds minder geld. Conclusie van het onderzoek is dat een probleemgezin (vader, moeder en 3 kinderen) de samenleving ongeveer € 54.000,- kost. Denk daarbij aan onder meer de kosten voor bijstandsuitkering, begeleiding vader, ondersteuning kinderen, intensieve begeleiding door jeugdzorg. Bij een eenoudergezin met 3 kinderen liggen de kosten iets lager (€ 40.000,-). En dan is nog niet met alle kostenposten, zoals schuldhulpverlening, leerplicht, maatschappelijk werk, rekening gehouden. Het tweede artikel (“Emmen: tegenprestatie bij zorg”) meldt dat steeds meer gemeenten een maatschappelijke tegenprestatie vragen voor het leveren van huishoudelijke hulp. Als voorbeeld wordt genoemd dat iemand die in rolstoel zit als tegenprestatie voor verkregen hulp ouderen gezelschap kan houden of in het buurtcentrum belastingformulieren in kan vullen. Als achterliggend uitgangspunt voor deze ideeën wordt het onbetaalbaar dreigen te worden van de gemeentelijke zorg in onder meer de gemeente Emmen door de vergrijzing genoemd.
Deze maatregelen en onderzoeken zullen leiden tot een vergroting van de kloof tussen rijk en arm en een verdere ongewenste individualisering in Nederland! Het gevolg van het onderzoek van Stade Advies kan zeer wel zijn dat er minder of geen geld meer wordt gestoken in het begeleiden van de kinderen die, vaak vanwege hun maatschappelijke positie (vaak allochtone ouders, wonende in een achterstandswijk, snel vatbaar voor criminele invloeden enz. enz.), een grote leerachterstand hebben op school. Dat zal onvermijdelijk leiden tot toenemende vervroegde schooluitval en het ontnemen van de kansen om hun maatschappelijke status te verbeteren. Daarbij speelt zeker de dreigende afschaffing van de studiefinanciering een belangrijke rol. Dat zal ertoe leiden dat, net al vroeger, alleen de kinderen van rijke ouders het op kunnen brengen om een, steeds duurder wordende, studie te gaan volgen. Met als gevolg dat de kinderen uit arme gezinnen in dezelfde situatie als hun ouders terecht komen en daar niet uit kunnen ontsnappen. Een onwenselijke vicieuze cirkel die op deze manier niet doorbroken wordt! Met alle (financiële) gevolgen voor de maatschappij als resultaat: meer mensen zullen aanspraak moeten maken op een bijstandsuitkering, gebruik moeten maken van de schuldhulpverlening, maatschappelijk werk, voedselbanken (kunnen de vraag al amper aan) enz.
Ook de maatregelen van de gemeente Emmen zal aan de vergroting van genoemde kloof bijdragen. Wat zal er gebeuren met de hulpvraag van iemand die niet in staat is om een maatschappelijke tegenprestatie te leveren? Moet hij het zelf maar uitzoeken hoe hij zijn problemen opgelost krijgt? Lijkt mij niet gewenst! Daarnaast vergeet men dat het nieuwe ‘zorgbeleid’ ertoe zal leiden dat honderden gekwalificeerde zorgmedewerkers hun baan zullen verliezen, zoals vakbond Abvakabo FNV terecht opmerkt in het artikel in de Volkskrant. De thuiszorgers hebben immers ook een signaleringsfunctie. Ze houden in de gaten of de ouderen niet vereenzamen, hun medicatie wel op tijd innemen en het brood wat ze eten niet beschimmeld is. Wanneer dat wegvalt, zullen steeds meer, nu al kwetsbare, ouderen nog verder vereenzamen. Is dat wat we willen in Nederland? Willen we Nederland brengen naar een individualistische samenleving, waar geldt: ‘Ieder voor zich en God voor ons allen’? Waar rijk en arm nog verder van elkaar vandaan komen te staan? Is dat wat we willen met Nederland? Lijkt mij niet!
Uiteraard is het goed om in tijden van crisis en verdere vergrijzing van de samenleving naar de kosten te kijken van onder meer de zorg en hulpverlening. Maar daarbij moet je er voor waken dat de te nemen maatregelen niet leiden tot ongewenste neveneffecten. Hopelijk dringt deze wijsheid door tot de heren in het Catshuis, maar daar heb ik een hard hoofd in. Helaas!
Auteur: Hans Peters, jurist sociale zekerheid SV Land