Handhaven is ineens niet meer zo populair bij gemeenten…

Geschreven door Tjerk Moraal

De toeslagenaffaire en de ‘boodschappenboete’ in Wijdemeren zorgen ervoor dat handhaving ineens onder aan het prioriteitenlijstje beland is bij gemeenten. Ik ken zelfs een grote gemeente waar het hele team van handhavers per direct on-hold is gezet. Onterecht, oneerlijk en onverstandig, als je het mij vraagt.

De toeslagenaffaire heeft veel kwaad bloed gezet, zowel in de media als in de Tweede Kamer. Jarenlang werden ouders etnisch geprofileerd en ten onrechte weggezet als fraudeplegers.

Hen werden ten onrechte torenhoge terugvorderingen en boetes opgelegd, met alle gevolgen van dien. Toen de onderste steen erover boven kwam stond de Tweede Kamer op zijn kop. En terecht.

Ongemakkelijke waarheid

Nu de gedupeerde ouders ieder 30.000 euro uitgekeerd krijgen, lijkt de zaak opgelost en rechtgezet. We nemen daarbij maar voor lief dat hier toch ook ouders tussen zitten waarvan de toeslag wél terecht is teruggevorderd. Een soort collateral demage. Ik snap de keuze, want het is immers van groot belang dat de gedupeerden zo snel mogelijk gecompenseerd worden. Toch blijft het een ongemakkelijke waarheid…

Na alle media-aandacht over de toeslagenaffaire was het een kwestie van tijd voordat ook de gemeentelijke handhaving onder vuur kwam te liggen. En jawel, toen was er opeens de ‘boodschappenboete’ in Wijdemeren.

“Na alle media-aandacht over de toeslagenaffaire was het een kwestie van tijd voordat ook de gemeentelijke handhaving onder vuur kwam te liggen.”

Een bijstandsmoeder uit die gemeente ontving van haar moeder elke week een gevulde boodschappentas ter waarde van 25 euro. Die boodschappentas had zij op moeten geven aan de gemeente als extra inkomen, zodat zij met hetzelfde bedrag gekort zou worden op haar uitkering.

Omdat zij dat niet had gedaan vorderde de gemeente vervolgens € 7.038, van haar terug. En direct sprak de Tweede Kamer er weer schande van…

Zorgvuldig

Maar ook hier is er een ongemakkelijke waarheid. Lees je de zaak na op rechtspraak.nl en in de berichtgeving van de gemeente Wijdemeren, dan zie je dat er nog wel wat meer dingen speelden dan in de media naar voren kwamen.

De vrouw was bijvoorbeeld in het bezit van een auto en een motor “uit het hogere segment”. De bijstand die zij ontving ging voor een flink deel op aan het onderhoud daarvan, terwijl de bijstand bedoeld is voor noodzakelijke uitgaven voor levensonderhoud.

Het totaalplaatje noodzaakte de gemeente ertoe een onderzoek in te stellen naar de inkomsten van deze mevrouw. En voor zover ik het kan controleren was dat een prima onderzoek waarin de zaken netjes tegen elkaar afgewogen zijn. Er is goed naar gekeken, door meerdere mensen. Terecht dus dat de Gemeente Wijdemeren bij haar besluit blijft en de vrouw het bedrag van de vrouw wil terugvorderen.

Beeldvorming

De twee kwesties hebben het imago van handhaving weinig goed gedaan. In de maatschappelijke en politieke beeldvorming zijn handhavers ‘het kwaad’. Bureaucraten die zonder oog voor medemenselijkheid overgaan tot het beboeten van argeloze burgers.

Handhaving is op dit moment zó impopulair dat wij van diverse gemeenten horen dat de afdeling Handhaving onder druk staat.

In een grote gemeente is zelfs het hele team van handhavers naar huis gestuurd, omdat handhaving op dit moment niet zo populair is, gezien de actualiteit. Dit team zit al enkele maanden thuis, op kosten van de belastingbetaler.

“In een grote gemeente werd het hele team met handhavers per direct naar huis gestuurd…”

Hypocriet

Wat me enorm stoort aan de woede van de Tweede Kamer, is dat de hand niet in eigen boezem wordt gestoken. Het was immers diezelfde Tweede Kamer die na de ‘Bulgarenkwestie’ in 2013 juist riep om hogere boetes en lik-op-stukbeleid.

In 2013 kwam in het nieuws dat een grote groep Bulgaren misbruik maakten van de Toeslagen. Zij vroegen Toeslagen aan waar ze geen recht op hadden, maar doordat het een voorschot betreft kwam de Belastingdienst daar pas veel later achter. Zij konden vervolgens in Bulgarije ‘gratis geld’ uit de muur trekken. Niemand die er wat tegen kon doen.

Geheel tegen het advies van de gemeenten zelf in, besloot de Tweede Kamer toen tot het invoeren van de fraudewet. Daarin werd bepaald dat gemeenten en andere uitkeringsinstanties, zelfs bij kleine, administratieve vergissingen waarbij geen enkele sprake is van opzet, een boete moeten opleggen die even hoog is als het bedrag dat onterecht ontvangen werd door de burger.

Ook werden gemeenten verplicht om onterecht ontvangen bedragen terug te vorderen, waar dat eerder enkel nog een bevoegdheid was. Veel burgers kwamen hierdoor in grote financiële en emotionele problemen.

Het onbarmhartige beleid waar nu zoveel kritiek op is uit de Tweede Kamer is dus door diezelfde Tweede Kamer ingevoerd. En nog niet zo lang geleden… De verontwaardiging is op zijn minst hypocriet te noemen.

Tweeslachtig beleid

Het beleid van Den Haag is tweeslachtig. Aan de ene kant wordt zoveel mogelijk verantwoordelijkheid bij Gemeenten neergelegd en wordt de uitvoer van diverse sociale wetten overgelaten aan de lokale overheid, want die ‘kent zijn burgers als geen ander.’

Aan de andere kant wordt die verantwoordelijkheid direct weer afgenomen als er iets gebeurt wat Den Haag niet zint.

En de Tweede Kamer is uiterst grillig. Nu vindt men de gemeentelijke handhaving onmenselijk en streng. Maar als na een jaar of twee duidelijk wordt voor hoeveel miljoenen er gefraudeerd is met TOZO zal de Tweede Kamer opnieuw vragen om strengere handhaving en zwaardere straffen.

“Over een jaar of twee zal de Tweede Kamer opnieuw vragen om strengere handhaving, als duidelijk wordt dat er voor miljoenen is gefraudeerd bij de TOZO-aanvragen.”

Het is allemaal voorspelbaar en tekenend voor een Tweede Kamer zonder geheugen, die met alle winden meewaait.

Signaalfunctie

Natuurlijk moeten handhavers niet alleen naar de letter van de wet kijken, maar ook het menselijke aspect niet uit het oog verliezen. En in de regel zien wij ook dat handhavers hier heel secuur en correct in zijn.

Een goede handhaver is er niet op uit om mensen ‘te pakken’, maar doet gedegen onderzoek voordat hij tot terugvordering overgaat. Echter: uiteindelijk is het de overheid die bepaalt wat de regelgeving omtrent handhaving is, níet de handhaver.

Willen we dan een overheid die gratis geld uitdeelt, zonder te controleren achteraf? Dat zou geen belastingbetaler toch accepteren?

Handhaving is juist in het leven geroepen om een signaal af te geven aan de potentiële fraudeur. Er zijn onvoldoende handhavers om alle fraude op te sporen en aan te pakken, maar de preventieve werking die ervan uit gaat is juist zo belangrijk!

Handhaving hoort bij het verstrekken van uitkeringen zoals de politie en de rechterlijke macht hoort bij het maken van wetten. Het één kan helaas niet zonder het ander.

Rechtvaardigheid bovenaan

Bij SV Land zijn we trots op het socialezekerheidsstelsel wat we in Nederland hebben. Natuurlijk is het allemaal complex en kan het allemaal nog wel wat beter. Maar vergeleken met de landen om ons heen hebben wij misschien wel het beste socialezekerheidsstelsel wat er is.

Maar dit socialezekerheidsstelsel fungeert alleen wanneer de rechtvaardigheid bovenaan staat. Eenieder moet krijgen waar hij of zij recht op heeft. Misbruik moet worden aangepakt.

Als we handhavers naar het strafbankje verwijzen valt het draagvlak onder de sociale zekerheid weg en dat wil toch niemand? Handen af van onze handhaver dus. Laten we het goede werk wat zij verrichten juist ondersteunen en toejuichen. Zij kunnen onze support gebruiken!

Adresgegevens

SV Land
Röntgenlaan 13
2719 DX Zoetermeer
Routebeschrijving

Nieuwsbrief