Kabinet wordt minder streng voor mensen met een uitkering, ambtenaren mogen fout door de vingers zien

Het kabinet versoepelt voor het eerst strafmaatregelen in de sociale zekerheid. Ambtenaren mogen makkelijker een schuld kwijtschelden als die is ontstaan door een fout bij het aanvragen van een uitkering. Dit schrijft demissionair staatssecretaris Dennis Wiersma van Sociale Zaken aan de Tweede Kamer.

Vanwege het ‘zwaarwegende maatschappelijke belang’ gaat de maatregel met terugwerkende kracht in vanaf vorige week maandag. Wiersma kondigt twee versoepelingen aan. De uitkeringsinstanties van gemeenten, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en uitkeringsinstantie UWV mogen per 15 november soepeler met de regels omgaan.

Een ambtenaar kan afzien van terugvordering van een uitkering als de uitkeringsgerechtigde per ongeluk een fout heeft gemaakt. Dat kan gebeuren bij de aanvraag van een uitkering of als een uitkeringsinstantie per ongeluk niet tijdig of volledig op de hoogte wordt gebracht van veranderingen in de omstandigheden van de uitkeringsontvanger, de ‘inlichtingenplicht’. Alleen als sprake is van ‘opzet of grove schuld’ moet een ambtenaar terugvorderen, schrijft Wiersma.

Wiersma versoepelt ook de terugbetalingstermijn als een uitkeringsgerechtigde te veel geld heeft ontvangen. Nu moeten schulden die zijn ontstaan door overtreding van de inlichtingenplicht binnen een jaar worden terugbetaald. Daar kunnen UWV en SVB nu tijdelijk vanaf wijken. Zij mogen terugbetalingsregelingen van drie jaar afspreken. ‘Deze tijdelijke afwijking van de regeling wordt de komende zes maanden uitgevoerd’, schrijft Wiersma, ‘waarna bezien wordt of hiermee voldoende ruimte is gecreëerd, of dat ingrijpender wijzigingen of wijzigingen op andere gebieden van het debiteurenbeleid nodig zijn.’

Kleine fouten, grote gevolgen

De versoepeling van het regime lijkt een reactie op de parlementaire onderzoeken naar de toeslagenaffaire en naar de handhaving in de sociale zekerheid. De harde opstelling van met name de Belastingdienst bracht duizenden gezinnen in de afgelopen jaren in grote financiële problemen: kleine, soms onopzettelijke fouten hadden grote gevolgen.

Begin dit jaar ontstond ook ophef over een boete voor een bijstandsgerechtigde in de gemeente Wijdemeren omdat zij drie jaar lang boodschappen van haar moeder kreeg. Zij had niet voldaan aan de inlichtingenplicht; ze had deze giften niet bij de gemeente gemeld.

De hoogste rechter in de sociale zekerheid, de centrale raad van beroep, verlaagde de boete in september van 7.000 naar 2.800 euro. De ‘affaire Wijdemeren’ veroorzaakte veel ophef over het strenge toezichtsregime in de bijstand, en was een illustratie van de conclusie van de onderzoekscommissie van Tweede Kamer over de kloof tussen ‘balie en beleid’.

Het roer gaat om

Het roer lijkt nu op meer niveaus om te gaan. In september schold uitkeringsinstantie UWV 1.200 mensen terugbetaling kwijt van te veel betaalde uitkeringen. Het ging daarbij overigens om fouten van het UWV zelf. Dat was een trendbreuk met het strenge handhavingsbeleid dat lange tijd verplichtte tot terugbetaling.

Het is volgens Wiersma aan de gemeenten, UWV en SVB om ‘al dan niet invulling te geven’ aan de grotere vrijheid die hij nu biedt. Dat kan overigens leiden tot verschillende behandeling van uitkeringsgerechtigden, afhankelijk van de politieke kleur van de gemeenteraad. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de bijstand, de Sociale Verzekeringsbank voor de AOW en de nabestaandenwet en het UWV voor de werknemersverzekeringen zoals de werkloosheidsuitkering WW en de arbeidsongeschiktheidswetten WIA en WAO.

Wiersma wil ook de regels vereenvoudigen. ‘Als burgers niet goed weten welke informatie zij moeten doorgeven, of niet goed weten hoe ze dat moeten doen, bestaat het risico dat zij door fouten of vergissingen de inlichtingenplicht niet correct nakomen’, schrijft Wiersma aan de Kamer. ‘Ik constateer dat een kwetsbare doelgroep geconfronteerd wordt met zeer ingewikkelde regels.’ Hij ziet ‘ruimte voor verbetering (…) op het gebied van eenvoudiger wet- en regelgeving’. Hij richt daarom een Team Preventie op dat ‘gaat verkennen hoe wetgeving, beleid en uitvoering beter kunnen werken voor uitkeringsaanvragers en -ontvangers’.

Bron: Volkskrant.nl