Meer handhavingsspecialisten nodig: “De negativiteit moet ervan af…”
Handhavingsspecialisten of handhavers. Dat zijn toch de mensen die je betrappen als je per ongeluk een wijziging niet doorgegeven hebt aan de gemeente? De gemiddelde Nederlander weet niet beter. Hoog tijd om het negatieve imago van handhaving af te schudden!
Door: Gina van den Oever, Manager Sociaal Domein (Handhaving)
Onder uitkeringsgerechtigden is de handhavingsspecialist niet bepaald populair. Het klassieke beeld is dat er op een dag ineens “iemand van de gemeente” voor de deur staat die kritische vragen stelt over je relatie en je op heterdaad betrapt op samenwonen. Een week of wat later ontvang je dan een brief met het verzoek enkele duizenden euro’s terug te betalen.
‘Het klassieke beeld is dat van de handhaver die op een dag ineens voor de deur staat en je ‘betrapt’ op samenwonen.’
Gemeenten zouden het graag anders zien, maar het stigma van de ‘controleur’ is hardnekkig. En dat is niet gek. Uitkeringsgerechtigden hebben niet altijd geregeld contact met de gemeente. Af en toe krijgen ze een schriftelijke mededeling dat ze een nieuwe klantmanager hebben toegewezen gekregen. Als er dan ineens een handhavingsspecialist aan de deur staat, wekt dat soms irritatie en onbegrip.
Hand in eigen boezem
Veel van dat onbegrip is echter te voorkomen. Want weten uitkeringsgerechtigden eigenlijk wel wat de regels rondom hun uitkering zijn? Beseffen ze welke wijzigingen in hun persoonlijke situatie van invloed zijn op (de hoogte van) een uitkering? Hebben ze wel genoeg voorlichting gekregen? En was die voorlichting goed te begrijpen voor hen? Laten we eerlijk zijn: vaak kan de communicatie gewoon een stuk beter.
Het socialezekerheidsstelsel in Nederland is zo ingewikkeld geworden dat er professionals nodig zijn om de regels goed uit te leggen en toe te passen. Hoe kunnen we dan van bijvoorbeeld een migrantengezin verlangen dat zij volledig begrijpen wat de regels over leefsituatie, hoofdverblijf en huisvesting betekenen?
Onrechtmatig gebruik
Bij elke sociale uitkering die je in het leven roept, kan onrechtmatig gebruik op de loer liggen. Dat maakt het sociale stelsel fragile en bedreigt de algehele betaalbaarheid ervan. Bovendien zorgt het laten lopen van fraudeurs ervoor dat de burger het vertrouwen in de overheid verliest. “En ik maar betalen…”
Juist bij het herstellen van dat vertrouwen en het gezond houden van de sociale zekerheid in Nederland spelen handhavingsspecialisten een cruciale rol. Handhavingsspecialisten controleren de bestanden en onderzoeken mogelijke onrechtmatigheden
Wanneer een uitkering onterecht lijkt te worden verstrekt, onderzoeken ze de kwestie en gaan in gesprek met de uitkeringsgerechtigde. Wordt hun vermoeden bevestigd, dan wordt er een correctie toegepast en in enkele gevallen gaat de gemeente over tot terugvordering.
“Juist bij het herstellen van het vertrouwen in de overheid en het gezond houden van de sociale zekerheid spelen handhavingsspecialisten een cruciale rol.”
Maar andersom komt gelukkig ook voor. Soms krijgt iemand juist niet de uitkering waar hij of zij recht op heeft. Of het bedrag dat hij of zij krijgt is te laag.
Meer dan eens komt het ook voor dat een uitkeringsgerechtigde onvoldoende zichtbaar is. Ook in die gevallen speelt de handhavingsspecialist een rol. De grondregel is immers: ieder moet dat krijgen waar hij recht op heeft.
Hernieuwde aandacht
Sinds de decentralisatie van de WMO en de Jeugdwet zijn gemeenten hard bezig met het regelen van de uitvoering ervan op lokaal niveau. Een gigantische klus waarin veel tijd en geld is gaan zitten. Logisch dus, dat de handhaving in enkele gevallen achtergebleven is.
Door diverse berichten in de media over pgb-fraude en het ww-fraude schandaal bij het UWV is er nu hernieuwde aandacht voor handhaving en toezicht. En dat is goed. Door voldoende handhavingsspecialisten in te zetten kunnen onrechtmatigheden opgespoord worden en fraude effectief tegengegaan worden.
Onlangs kon door alertheid van een handhavingsspecialist maar liefst 40.000 euro teruggevorderd worden. Zo’n handhavingsspecialist verdient zichzelf in een week voor het hele jaar terug.
Preventief
Stevige handhaving heeft ook een preventieve werking. Fraudeurs weten al snel dat de gemeente er bovenop zit. Alleen repressieve handhaving inzetten is niet genoeg. Het doel is niet om fraudeurs te “pakken”: het doel is overheidsgeld rechtmatig te besteden en geen geld te verkwisten.
“Alleen repressieve handhaving inzetten is niet genoeg. Het doel is niet om fraudeurs te “pakken”: het doel is overheidsgeld rechtmatig te besteden.”
Goede voorlichting speelt dus een grote rol. Maar er is meer dan dat. Bij SV Land hameren we al jaren op het belang van de terugkeer van het persoonlijke contact in de sociale zekerheid. Preventieve handhaving dus. Wanneer klantmanagers uitkeringsgerechtigden regelmatig spreken zullen zij veel minder vaak de fout in gaan, of dat nu bewust of onbewust gedaan wordt.
Goede voorlichting is niet zozeer het sturen van meer brieven of het ontwikkelen van nieuwe brochures: goede voorlichting is ervoor zorgen dat uitkeringsgerechtigden werkelijk in beeld zijn en gekend worden.
Samenwerking
Om dat te bereiken zullen gemeentelijke afdelingen bereid moeten zijn om over muren heen te kijken en om de samenwerking te zoeken met andere afdelingen. Bovendien kan ook samenwerking tussen verschillende gemeenten een belangrijke stap zijn richting preventieve handhaving.
Samenwerking betekent dan ook: gegevens delen die nodig zijn om verkwisting van overheidsgeld te voorkomen. Een al te strenge interpretatie van de AVG zorgt er nog wel eens voor dat afdelingen en gemeenten langs elkaar heen werken, waardoor mensen buiten beeld raken en fraudeurs misbruik kunnen maken van de situatie.
Hoger doel
De handhavingsspecialisten van SV Land worden om die reden door ons zelf opgeleid en gekneed in het vak. In hun opleiding wordt voortdurend gewezen op het hogere doel van handhaving: de rechtmatige besteding van overheidsgelden en het betaalbaar houden van de sociale zekerheid. Dat zorgt ervoor dat handhavingsspecialisten van SV Land altijd de samenwerking zullen zoeken.
Alleen correct en respectvol hun vak uitvoeren is niet genoeg: handhavingsspecialisten van SV Land moeten hun collega’s inspireren, risico’s doorgeven en verbetervoorstellen doen, kortom: een goede gesprekspartner zijn voor gemeenten die werkelijk werk willen maken van rechtmatigheid.
“Iedereen die er zo in staat, is bij ons welkom om te solliciteren.”
Als een tijdelijk ingehuurde handhavingsspecialist van SV Land weer vertrekt moet de gemeente er beter voor staan, dan toen hij of zij binnenkwam. Dat is het ideaal. Iedereen die er zo in staat, is bij ons welkom om te solliciteren. Zo kunnen we samen het imago van handhavingsspecialisten verbeteren en het socialezekerheidsstelsel gezond houden.