‘Overheid moet talent arbeidsbeperkten beter benutten’

Mensen met een arbeidsbeperking of zonder diploma hebben onvoldoende kans op een baan bij de overheid. Dat stelt ervaringsdeskundige Lidia van der Klei (28). ‘Juist de overheid zou pal moeten staan voor gelijke kansen voor iedereen, ongeacht niveau, geaardheid of herkomst.’ Aan Sociaal Bestek vertelt ze hoe de overheid het beter kan doen.

Lidia van der Klei werd geboren in India, waar ze in anderhalf jaar tijd in drie verschillende tehuizen woonde. Een eerlijke toekomst leek niet voor haar weggelegd. ‘Daar kwam verandering in toen mijn adoptieouders mij meenamen naar Nederland. Maar door de moeilijke start in India had ik hier te maken met een leerachterstand en fysieke klachten. Ik heb altijd op het speciaal onderwijs gezeten.’

Hoe is het je vergaan sinds je van school af bent?

‘Ik zou heel graag een betaalde baan willen hebben. Ik wil de kans krijgen om te laten zien wat ik kan, waartoe ik in staat ben.Maar ik krijg die kans nergens omdat ik geen diploma heb. Ook niet bij gemeenten, provincies, ministeries en andere overheidsinstellingen, want ook zij vragen altijd naar diploma’s. Ze vragen heel vaak specifiek naar mensen met hbo of academisch werk- en denkniveau. Dat moet wat mij betreft echt veranderen. Want het is niet alleen jammer, maar ook bijzonder tegenstrijdig; de overheid staat toch juist voor het feit dat iedereen een gelijke kans verdient ongeacht niveau, huidskleur, geaardheid, cultuur of herkomst? Ik wil heel graag onafhankelijk en zelfstandig door het leven gaan. Ik wil niet afhankelijk zijn van een uitkering of het inkomen van mijn vriend. En ik wil al helemaal niet dag in dag uit thuis zitten!’

Op welke manier ben je nu actief?

‘Ik zet me als vrijwilliger in voor de samenleving, in de hoop iets te kunnen betekenen voor de burgers. Ik heb interesse in alles wat er in onze samenleving speelt en ben daarom op mijn plek in de Burgerparticipatieraad van de Gemeente Boxmeer. Verder ben ik lid van Stichting Bewonersraad Boxmeer en bestuurslid van de wijkraad. De weg die ik heb afgelegd om te zijn wat ik nu ben, heeft mij veel kracht gegeven. Door mijn doorzettingsvermogen blijf ik knokken voor vooruitgang en geef ik niet op als het even tegenzit. Ondanks mijn lichamelijke beperkingen ben ik bijvoorbeeld een keer van Boxmeer naar Cuijk gewandeld, toch een wandeling van dik twaalf kilometer. Gewoonweg omdat ik dat wilde, ook al had ik nog zo’n pijn aan mijn voeten en rug. Ik denk dat mijn achtergrond er ook aan heeft bijgedragen dat jongerenwerkster Renate Beijers van de gemeente Boxmeer de JeugdzorgDuim heeft gekregen. Ik had haar genomineerd bij de provincie Noord-Brabant.’

Wat weerhoudt de overheid ervan het goede voorbeeld te geven? Waarom hebben ze volgens jou te weinig mensen met een arbeidsbeperking in dienst?

‘Naar mijn idee heeft het deels te maken met onbekendheid. Ik hoor geregeld opmerkingen als: “Wij willen graag mensen met een beperking aannemen, maar hoe komen wij aan de juiste mensen?”, “Ik weet niet aan welke regels en maatregelingen ik me moet houden als manager”, of “Ik weet niet welke eisen ik kan stellen aan mensen met een beperking.” Die onbekendheid maakt potentiële werkgevers of leidinggevenden soms onzeker en huiverig: “Ik heb moeite om niet naar de handicap te kijken”, krijg ik dan te horen. Of ze zeggen: “Wij hebben moeite om te communiceren met de mensen met een beperking.”

‘Volgens mij hebben potentiële werkgevers soms ook gewoon een verkeerd beeld over wat geschikte banen zijn voor mensen met een arbeidsbeperking. Ik spreek mensen bij gemeenten wel eens aan op hun verantwoordelijkheid om het goede voorbeeld te geven. Het is verbazingwekkend wat je dan als reactie krijgt: “Wij geven toch het goede voorbeeld, want wij hebben mensen van de sociale werkplaats in de kantine en in de schoonmaak.” Ja, dan zakt mijn broek echt af als ik dat hoor. Als ik naar mijzelf kijk, met mijn lichamelijke beperkingen; ik kan helemaal niet in een kantine werken of schoonmaakwerk doen. Dat is lichamelijk veel te zwaar voor mij. En dat geldt ook voor vele anderen met een fysieke beperking. Het idee heerst dat mensen met een beperking of zonder diploma alleen geschikt zijn voor eenvoudige banen zoals poetsen, afwassen en sjouwen. Ik hoor vaak van potentiële werkgevers dat ze wel willen, maar geen geschikte werkzaamheden hebben voor mensen met een beperking. Helaas kijken ze dan te veel naar wat mensen met een beperking niet kunnen in plaats van dat ze kijken naar wat zij wel kunnen. Werkgevers gaan er te vaak van uit dat meer complexe taken alleen gedaan kunnen worden door hoogopgeleiden. Maar dat is de grootste onzin, want ik kan heel veel dingen benoemen die mensen met een beperking wel kunnen.’

Wat kan de overheid doen om de kansen voor mensen met een arbeidsbeperking te vergroten?

‘Om te beginnen kunnen gemeenten, provincies, ministeries en UWV vacatures, werkervaringsplaatsen en traineeprogramma’s beschikbaar stellen voor mensen met een beperking en/of zonder diploma’s. Daarnaast kunnen overheden participatiemanagers met een beperking in dienst nemen. Zijn kunnen er voor zorgen dat er meer arbeidsplaatsen komen voor mensen met een arbeidsbeperking. Ambassadeurs die zelf een beperking hebben of geen diploma’s, kunnen ook op werkgevers afstappen om ervoor te zorgen dat zij vacatures beschikbaar gaan stellen.’

‘Verder zou er een brochure moeten komen met de voordelen die het oplevert als je mensen met een beperking in dienst neemt. Hiermee bedoel ik dat je de werkgevers overtuigend vertelt waarom zij juist zouden moeten kiezen voor mensen met een beperking. Nog een extra mogelijkheid is het organiseren van netwerk ontbijtbijeenkomsten. Werkgevers en werkzoekenden met een beperking komen dan fysiek in contact met elkaar. Voor de werkzoekenden is het een kans om te vertellen over de kwaliteiten die ze in huis hebben, over hun talenten, de werkervaring en wat ze daarnaast nog allemaal te bieden hebben. Ook kunnen ze uitspreken wat hun verwachtingen zijn met betrekking tot werken.’

‘Een andere mogelijkheid is om ervaringsdeskundigen in te schakelen. Laat zo iemand in je gemeente, regio of in je ministerie een lezing of gastles geven. Zoals ik daarnet al vertelde, zijn er best werkgevers van goede wil, maar is er veel onbekendheid en bestaan er onjuiste ideeën over de mogelijkheden van mensen met een arbeidsbeperking. Een ervaringsdeskundige kan informatie geven over de achterstanden en belemmeringen, maar vooral ook vertellen over successen en overwinningen en de strijd die daarvoor nodig is. Mogelijk kunnen we op deze manier de werkgevers ervan overtuigen dat mensen met een beperking heel veel kunnen en dat zij deze mensen gewoon in dienst kunnen nemen.’

Ik hoor je steeds zeggen dat mensen met een beperking heel veel kunnen. Zijn daar gemene delers in te noemen? Met andere woorden: zijn er volgens jou bij mensen met een arbeidsbeperking bepaalde kwaliteiten bovengemiddeld ontwikkeld?

‘Mensen met een beperking zijn om te beginnen enorme doorzetters. Al van jongs af aan hebben ze te kampen met tegenslag en zijn ze uitgedaagd om extra veel moeite te doen om dingen te bereiken die voor een ander vanzelfsprekend zijn. Vaak zijn ze ook erg creatief in het bedenken van hoe ze op een andere manier hun doel kunnen bereiken, als het niet links om is dan wel rechts om. Ze kunnen goed out of the box denken, zeg maar. Neem het voorbeeld van het jaarlijkse etentje van de wijkraad waarin ik actief ben. Al sinds jaar en dag vindt dat plaats in december. Maar omdat iedereen het dan heel druk heeft, was het altijd een probleem om een geschikt moment te vinden. Toen bedacht ik dat het ook best in een andere maand zou kunnen. Zo simpel eigenlijk, maar de rest bedacht het niet.’

‘Verder valt me op dat mensen met een arbeidsbeperking altijd blijven werken aan hun persoonlijke ontwikkeling en groei. Ze kijken altijd hoe ze zich nog meer en verder kunnen ontwikkelen. Om een voorbeeld uit mijn eigen leven te noemen: begin dit jaar is mijn moeder overleden, nadat zij een half jaar eerder het bericht gekregen had dat ze kanker had. Tijdens de begrafenisdienst heb ik een gedichtje voorgelezen over mantelzorger zijn, want dat was zij. Daar heb ik echt een drempel voor moeten nemen, want ik vond het best eng. Maar ik heb het toch gedaan.

Kun je functies noemen die passen bij dat doorzettingsvermogen, die creativiteit en de aandacht voor persoonlijke groei?

‘Daarnet vertelde ik al dat fysiek zware banen zoals in catering en de schoonmaak en de catering meestal niet geschikt zijn. Maar ik kan bijvoorbeeld wel werken als teamleider in de schoonmaak. Werkgevers kunnen ook denken aan functies als coördinator, projectmedewerker of -leider. Allemaal functies die te maken hebben met plannen en organiseren, want daarbij komen het doorzettingsvermogen en de creativiteit goed van pas. Voor mezelf denk ik dat ook een functie als belangenbehartiger bij een belangenorganisatie, beroepsverenging of brancheorganisatie heel goed zou passen.’

‘Onze zelfkennis maakt dat we anderen ook goed kunnen begrijpen; we kunnen anderen dus vaak goed coachen en begeleiden. Ik vind het leuk om mensen te motiveren en aan te sturen zodat zij samen iets klaarspelen, ook onder hoge tijdsdruk. En als je dat combineert met het doorzettingsvermogen en de creativiteit, kom je al snel uit bij functies waar het gaat om verantwoordelijkheid nemen om problemen te signaleren en op te lossen. Ook zaken als het plannen van afspraken, opstellen van vergaderagenda’s en notuleren passen daarbij. Of het bewaken van de taakverdeling en de voortgang van projecten, het halen van deadlines. Mensen met deze eigenschappen zijn vaak heel goed in het organiseren van conferenties en andere zakelijke bijeenkomsten.’

Tot slot: kun je jouw boodschap aan vertegenwoordigers van overheden in een paar zinnen samenvatten?

‘Ik vind het erg teleurstellend dat gemeenten mensen met een beperking gewoon thuis laten zitten. Je helpt deze mensen daar echt niet mee. Mijn doel is daarom om werkgevers, zeker ook die bij overheden, enthousiast te maken om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Zo krijgen zij eindelijk de kans te laten zien dat je veel kunt bereiken op de arbeidsmarkt, ondanks een beperking, tegenslag of aandoening. Werk is zo belangrijk. Het levert natuurlijk salaris op. Maar het betekent zo veel meer: dat je structuur in je leven hebt, sociale contacten opdoet en dat je jezelf ontwikkelt. Mensen met een arbeidsbeperking verdienen dat net zo goed als ieder ander.’

Auteurs: Lidia van der Klei en Tea Keijl.

Dit artikel verscheen eerder in Sociaal Bestek, editie augustus/september 2014.