Waarom stijgt de WIA-instroom in coronatijd

De instroom in de WIA stijgt. Deels is dat te verklaren uit de verhoging van de pensioenleeftijd en door de sterke toename van het aantal voorschotten, een indirect effect van de coronacrisis. Voor de helft van de instroom is echter nog geen sluitende verklaring gevonden, al is er het sterke vermoeden dat corona ook hierin een grote rol speelt, zegt Ed Berendsen, senior kennisadviseur bij UWV.

Dat de coronacrisis effect heeft gehad op de instroom in de WW zal niemand meer verbazen. De explosieve toename van de WW na de eerste lockdown in 2020 was te voorzien. Het was wél een verrassing dat de steunmaatregelen van de overheid zo goed werkten om de werkloosheid en de WW omlaag te brengen, en dat de economie zich zo snel herstelde. Inmiddels is de werkloosheid gedaald tot onder het niveau van 2019.

Oorzaken stijgende WIA-instroom
Dat geldt niet voor de WIA, integendeel. In de eerste 8 maanden van dit jaar nam de instroom toe met 3.600 ofwel 11,4% in vergelijking met dezelfde periode in 2020. Dat de WIA – de opvolger van de WAO – stijgt past bij een wet die nog in opbouw is. Het aantal lopende WAO-uitkeringen neemt in ongeveer hetzelfde tempo af. Maar daarnaast spelen nog een aantal andere structurele oorzaken een rol, zegt Berendsen. ‘In normale tijden zouden de conjunctuur en de stijging van de pensioengerechtigde leeftijd de belangrijkste drijfveren zijn achter een toename van de WIA-instroom.

Een sterke conjunctuur betekent meer mensen aan het werk en hoe meer mensen er werken, hoe groter het aantal mensen dat arbeidsongeschikt wordt. Daarnaast is de pensioenleeftijd in 2019 verhoogd naar 66 jaar en 4 maanden waardoor er meer 60-plussers aan het werk zijn, de groep met de grootste kans op arbeidsongeschiktheid. Dat zie je nu, 2 jaar later, terug in de cijfers. De WIA kan immers pas na 2 jaar ziekte worden aangevraagd.’ Maar deze 2 factoren verklaren slechts een klein deel van de verhoogde WIA-instroom. Een grotere rol spelen de indirecte effecten van de coronacrisis.

Er werden meer voorschotten uitbetaald en die worden in de statistiek meegenomen als nieuwe instroom, zegt Berendsen: ‘Vanwege de coronamaatregelen konden onze verzekeringsartsen niet of onvoldoende onderzoek doen, face-to-facecontact en lichamelijk onderzoek waren immers onmogelijk. Daardoor werden beoordelingen uitgesteld met als gevolg dat de behandeling van de WIA-aanvragen niet binnen de wettelijke termijn van 8 weken kon worden afgerond.

In dat geval wordt aan de aanvragers een voorschot uitgekeerd. Dus die 11,4% stijging van de instroom is vertekend, want van een deel van de mensen die een voorschot hebben gekregen, zal de WIA-aanvraag uiteindelijk worden afgewezen.’

Vermoedens onderbouwen
Maar dan nog, de 3 factoren (pensioenleeftijd, voorschotten en conjunctuur) zijn bij elkaar opgeteld goed voor grofweg 1.800 WIA-uitkeringen ofwel voor 50% van de totale instroom in de WIA in de eerste 8 maanden van dit jaar. De vraag hoe de resterende 50% te verklaren is, kan Berendsen vooralsnog niet met zekerheid beantwoorden. ‘In de krantberichten over ons eerdere UWV Kennisverslag (Trouw, Volkskrant, Het Financieele Dagblad) werd prominent aangegeven dat UWV niet weet waardoor die stijging komt.

Formeel is dat juist, maar we hebben wel zeer sterke vermoedens dat het in ieder geval voor een belangrijk deel corona gerelateerd is. We moeten die vermoedens alleen nog onderbouwen. De coronacrisis heeft zoals gezegd directe en indirecte gevolgen. Er zijn mensen die als gevolg van corona arbeidsongeschikt worden – dat is een direct gevolg. Dit effect zien we echter nu nog niet optreden, want je moet eerst 2 jaar ziek zijn voordat je WIA kunt aanvragen en dat punt bereiken we pas in maart van volgend jaar. We kijken daarom naar mogelijke indirecte gevolgen.

Het grote aantal WIA-voorschotten dat UWV verstrekt is een gevolg van de coronamaatregelen voor onze uitvoering en dus een indirect effect van corona. Maar we zien ook andere mogelijke indirecte effecten. Er is bijvoorbeeld de groep mensen die al langdurig ziek was en in 2020 of 2021 corona opliep. Hun gezondheid heeft daardoor nog een extra klap gekregen, waardoor ze dit  jaar de WIA instroomden. Een andere mogelijke verklaring is dat de coronacrisis een belemmering vormde voor de re-integratie van langdurig zieken tijdens de eerste 2 jaar van hun ziekte. Daardoor zijn er nu meer mensen die een WIA-uitkering aanvragen.

In hoeverre deze factoren een rol spelen, gaan we de komende tijd onderzoeken. Want we moeten natuurlijk begrijpen wat er aan de hand is en we willen weten wat ons de komende tijd te wachten staat, zodat we tijdig onze bedrijfsprocessen en dienstverlening daarop kunnen afstemmen.’

Bron: UWV.nl